Bạn từng thắc mắc: “Một ngày của phi công thực sự diễn ra như thế nào?” Có phải họ chỉ ngồi lái máy bay và ngắm mây trời? Thực tế, phía sau bộ đồng phục hào nhoáng là lịch trình nghiêm ngặt, quy trình phối hợp chặt chẽ, và áp lực đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hàng trăm hành khách mỗi ngày.

Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ chi tiết về quy trình làm việc của một phi công – từ khi thức dậy, chuẩn bị cá nhân, đến khi hoàn thành chuyến bay và nghỉ ngơi. Tôi là Trần Tiến Đạt – người sáng lập và CEO của Học viện Thông tin Hàng không Quốc tế Skylead, nơi chuyên đào tạo phi công theo chuẩn quốc tế. Những nội dung bạn đọc sau đây được tổng hợp từ nghiên cứu thực tế, chia sẻ của các sĩ quan lái chính hãng và tài liệu chuyên ngành đáng tin cậy.

Một ngày làm việc của phi công bắt đầu từ đâu?

Một ngày làm việc của phi công có thể bắt đầu từ rất sớm, tùy vào giờ cất cánh của chuyến bay. Với các chuyến sáng sớm, phi công có thể phải thức dậy từ 3–4 giờ để chuẩn bị kịp giờ ra sân bay.

Trước khi rời nhà, phi công cần đảm bảo đã nghỉ ngơi đầy đủ, ăn uống hợp lý, giữ thể lực tốt để duy trì sự tỉnh táo suốt ca làm. Đây là yếu tố bắt buộc để đảm bảo an toàn bay.

Họ cũng chủ động kiểm tra lịch bay trên hệ thống, xem chi tiết nhiệm vụ, sân bay đi – đến và thời gian phải có mặt tại sân bay. Từ đó, lập kế hoạch di chuyển phù hợp, tránh bất kỳ sự chậm trễ nào.

Quy trình chuẩn bị trước chuyến bay

Tại sân bay, phi công bắt đầu bằng việc tải kế hoạch bay trên thiết bị cá nhân. Họ xem xét đầy đủ thông tin: số lượng hành khách, nhiên liệu cần nạp, thời tiết tại các sân bay liên quan, và các NOTAMs có thể ảnh hưởng đến chuyến bay.

Tiếp theo là cuộc họp tổ bay. Tại đây, các thành viên gặp mặt, phân công rõ vai trò, thống nhất phương án xử lý khi có tình huống phát sinh bất thường.

Sau khi hoàn tất, phi công tiến hành kiểm tra máy bay. Một người kiểm tra bên ngoài: cánh, càng, động cơ… Người còn lại kiểm tra các hệ thống bên trong buồng lái. Chỉ khi mọi thứ đạt yêu cầu an toàn tuyệt đối, họ mới báo hiệu sẵn sàng để khởi hành.

Trong buồng lái, phi công làm gì khi đang bay?

Cất cánh và hạ cánh là hai giai đoạn áp lực nhất trong mỗi chuyến bay. Phi công cần tập trung tuyệt đối, xử lý tình huống nhanh chóng và chính xác vì đây là thời điểm có nhiều biến động nhất về kỹ thuật và thời tiết.

Khi máy bay vào giai đoạn bay ổn định, autopilot sẽ được kích hoạt để giảm tải công việc cho phi công. Tuy vậy, họ vẫn luôn theo dõi các thông số bay, liên tục liên lạc với kiểm soát không lưu để điều chỉnh lộ trình khi cần thiết.

Trong điều kiện cho phép và đảm bảo an toàn, phi công có thể thực hiện nghỉ ngắn (controlled rest) ngay trong buồng lái. Thời gian nghỉ này tối đa 45 phút, giúp phục hồi sự tỉnh táo và nâng cao độ chính xác khi tiếp cận và hạ cánh.

Sau chuyến bay thì phi công làm gì?

Khi máy bay đã dừng hẳn tại vị trí đỗ, nhiệm vụ của phi công vẫn chưa kết thúc. Họ cần hoàn tất các thủ tục hậu chuyến bay: ghi chép dữ liệu, kiểm tra lại máy bay, và trao đổi ngắn với tổ bay để tổng kết hành trình.

Sau đó, phi công rời sân bay và di chuyển về nhà. Việc nghỉ ngơi hợp lý là bắt buộc để phục hồi thể trạng và tinh thần, chuẩn bị cho lịch bay tiếp theo.

Theo quy định quốc tế, phi công phải có ít nhất 12 giờ nghỉ giữa hai nhiệm vụ. Trong trường hợp ca làm trước đó kéo dài hơn 12 giờ, thời gian nghỉ bắt buộc sẽ bằng chính thời gian làm việc đó để đảm bảo đủ thời gian hồi phục.

Các yếu tố ảnh hưởng đến lịch trình làm việc của phi công

Lịch trình làm việc của phi công không cố định mà thay đổi theo từng nhiệm vụ. Một ngày có thể chỉ bay một chuyến dài, hoặc thực hiện 3–4 chuyến ngắn liên tiếp. Điều này phụ thuộc vào loại hình khai thác (chặng ngắn – short haul hay chặng dài – long haul), số lượng chuyến, và múi giờ hoạt động.

Để đảm bảo an toàn, các cơ quan hàng không như EASA (châu Âu) và FAA (Mỹ) đưa ra quy định rất nghiêm ngặt về giới hạn thời gian làm việc. Những giới hạn này được tính toán dựa trên nghiên cứu khoa học để giảm thiểu mệt mỏi – một nguyên nhân phổ biến gây ra sai sót trong buồng lái.

Trong một số trường hợp đặc biệt như delay kéo dài hoặc sự cố kỹ thuật, cơ trưởng có thể áp dụng “Captain’s Discretion” – quyền kéo dài ca làm thêm tối đa 2 giờ nếu cảm thấy vẫn đủ khả năng vận hành chuyến bay an toàn. Tuy nhiên, quyền này chỉ dùng trong tình huống bất ngờ và không được lên kế hoạch trước.

FAQ: Những câu hỏi thường gặp

Phi công có được phép ngủ trong buồng lái không?

Có. Theo quy trình “controlled rest”, phi công được nghỉ ngắn tối đa 45 phút khi người còn lại đủ tỉnh táo điều khiển.

Tối đa bao nhiêu giờ làm việc mỗi ngày?

Tùy loại chuyến và điều kiện bay, ca làm có thể kéo dài từ 12 đến 16 tiếng. Tất cả đều phải tuân thủ giới hạn nghiêm ngặt của cơ quan quản lý hàng không.

Phi công ăn uống ra sao trong chuyến bay?

Phi công không ăn cùng món và không ăn cùng lúc để tránh nguy cơ ngộ độc đồng thời. Thời điểm ăn thường vào giai đoạn bay ổn định.

Nguồn tham khảo

• https://www.flightdeckfriend.com/ask-a-pilot/how-many-hours-can-pilots-work-in-a-day/
• https://www.baatraining.com/day-in-the-life-of-an-airline-pilot/
• https://www.easa.europa.eu
• https://www.faa.gov