Nhiều người thường nhầm tưởng rằng chỉ cơ trưởng mới là người điều khiển máy bay, nhưng sự thật là cơ phó cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong mỗi chuyến bay. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ công việc của cơ phó là gì, họ làm gì trong buồng lái, và vì sao đây là vị trí không thể thiếu để đảm bảo an toàn hàng không. Tôi là Trần Tiến Đạt – CEO Học viện Skylead, và những thông tin dưới đây được tổng hợp từ thực tiễn giảng dạy, nghiên cứu chuyên sâu và hợp tác trực tiếp với các học viện hàng không top đầu tại Mỹ.
Cơ phó là ai và tại sao vai trò này quan trọng?
Trong ngành hàng không, cơ phó (First Officer) là người ngồi bên phải buồng lái, đồng hành cùng cơ trưởng điều khiển máy bay trong suốt hành trình. Mặc dù không phải người ra quyết định cuối cùng, cơ phó vẫn có trình độ đào tạo và khả năng điều khiển tương đương với cơ trưởng.
Một chuyến bay thương mại bắt buộc phải có tối thiểu hai phi công để đảm bảo an toàn theo quy định của các cơ quan hàng không quốc tế. Điều này xuất phát từ thực tế rằng, nếu chỉ có một người điều khiển, rủi ro sẽ tăng cao khi người đó mất khả năng thao tác do lý do sức khỏe hoặc yếu tố bất ngờ.
Trong mỗi chuyến bay, cơ phó là người chia sẻ trách nhiệm lái và giám sát với cơ trưởng. Họ thay phiên nhau đảm nhiệm vai trò pilot flying (lái chính) và pilot monitoring (giám sát), giúp giảm tải áp lực và giảm thiểu sai sót. Nếu cơ trưởng gặp sự cố, cơ phó sẽ ngay lập tức tiếp quản việc điều khiển để đảm bảo chuyến bay được tiếp tục an toàn.
Tóm lại, vai trò của cơ phó không hề “phụ” như tên gọi, mà là một mắt xích quan trọng trong hệ thống vận hành của một tổ bay chuyên nghiệp.
Cơ phó làm những gì trong và ngoài buồng lái?
Trước chuyến bay
Trách nhiệm của cơ phó bắt đầu từ trước khi máy bay cất cánh. Họ phối hợp với cơ trưởng để:
- Kiểm tra tổng thể tình trạng máy bay, bao gồm hệ thống kỹ thuật, mức nhiên liệu, điều kiện khí tượng và trọng tải.
- Xem xét hồ sơ hành khách, hàng hóa và các tài liệu bay cần thiết.
- Thống nhất kế hoạch bay và phân công vai trò rõ ràng giữa cơ trưởng và cơ phó: ai sẽ là người lái chính (PF – Pilot Flying) và ai sẽ giám sát (PM – Pilot Monitoring).
Trong chuyến bay
Trong buồng lái, cơ phó thực hiện công việc không khác gì cơ trưởng, bao gồm:
- Điều khiển máy bay nếu được giao vai trò PF: từ cất cánh, điều chỉnh độ cao, tốc độ, hướng bay cho đến hạ cánh.
- Nếu là PM, cơ phó sẽ theo dõi hệ thống, đọc checklist, ghi nhật ký chuyến bay và giao tiếp với đài kiểm soát không lưu (ATC).
- Phối hợp xử lý tình huống bất ngờ và đảm bảo an toàn cho hành khách.
Sau chuyến bay
Khi máy bay đã hạ cánh an toàn, cơ phó tiếp tục phụ trách các đầu việc sau:
- Ghi chép nhật ký bay, cập nhật dữ liệu liên quan đến hành trình vừa thực hiện.
- Phân tích hiệu suất bay để cải tiến quy trình, phát hiện lỗi kỹ thuật (nếu có).
- Kiểm tra lại các hệ thống kỹ thuật trước khi bàn giao máy bay.
Dù không giữ chức vụ cao nhất trong tổ bay, nhưng cơ phó chính là người đảm bảo sự liền mạch và ổn định trong toàn bộ hành trình – từ chuẩn bị đến vận hành và kết thúc chuyến bay.
Cơ phó có quyền gì và giới hạn gì?
Mặc dù không phải là người giữ quyền điều hành cao nhất trong tổ bay, cơ phó vẫn được trao những quyền nhất định để đảm bảo tính an toàn và vận hành hiệu quả của chuyến bay.
Trước hết, cơ phó có quyền phủ quyết nếu cảm thấy quyết định của cơ trưởng không đảm bảo an toàn bay. Trong buồng lái, mọi thao tác đều cần sự đồng thuận và giám sát chéo – điều này giúp giảm thiểu rủi ro do lỗi cá nhân gây ra.
Cơ phó cũng có thể thay thế cơ trưởng điều khiển máy bay khi được phân công, hoặc trong trường hợp cơ trưởng mất khả năng làm việc do lý do sức khỏe hay khẩn cấp. Không chỉ vậy, họ còn có thể đứng ra xử lý các sự cố liên quan đến hành khách nếu tiếp viên không giải quyết được.
Tuy nhiên, cơ phó không có quyền ra quyết định cuối cùng trong các tình huống quan trọng như thay đổi hành trình bay, chuyển hướng khẩn cấp hoặc xử lý vấn đề an ninh. Vai trò này vẫn thuộc về cơ trưởng – người chịu trách nhiệm toàn bộ chuyến bay trước pháp luật và hãng bay.
Một số sân bay đặc biệt có yêu cầu kỹ thuật cao như Funchal (Madeira, Bồ Đào Nha) chỉ cho phép cơ trưởng hạ cánh do địa hình phức tạp. Cơ phó cần có đủ giờ bay và kinh nghiệm mới được phép điều khiển tại những điểm đến như vậy.
Ngoài ra, cơ phó còn phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt như:
- Không sử dụng điện thoại trong suốt chuyến bay.
- Không sử dụng chất kích thích, kể cả bia rượu trước giờ bay.
- Phải có mặt đúng giờ trước chuyến bay: ít nhất 1 giờ với bay nội địa, 2 giờ với bay quốc tế.
- Ăn suất ăn khác với cơ trưởng để phòng ngộ độc thực phẩm – một quy định an toàn bắt buộc trong ngành hàng không.
Lộ trình trở thành cơ phó: Cần gì để đạt được?
Để trở thành một cơ phó thương mại, ứng viên cần trải qua một hành trình huấn luyện nghiêm ngặt, cả về kỹ thuật lẫn thể chất. Tại Mỹ – nơi có hệ thống đào tạo hàng không hàng đầu thế giới – Cục Hàng không Liên bang (FAA) yêu cầu tối thiểu 1.500 giờ bay để cấp phép hành nghề cơ phó.
Trước khi tích lũy được 1.500 giờ bay, học viên phải hoàn thành các bước cơ bản sau:
- Tham gia khóa học phi công chuyên nghiệp tại các học viện được cấp phép (như L3Harris, AeroGuard…)
- Hoàn tất chứng chỉ CPL (Commercial Pilot License) và các chứng chỉ phụ trợ như ATPL Theory, IR (Instrument Rating)…
- Tham gia các chuyến bay huấn luyện, bay thuê (charter), bay nông nghiệp hoặc bay huấn luyện chéo để tích lũy giờ bay.
Tại Skylead, học viên được xây dựng lộ trình cá nhân hóa theo chuẩn FAA/ICAO, giúp tối ưu thời gian huấn luyện và tăng khả năng cạnh tranh khi ứng tuyển vào hãng bay. Nhờ hợp tác với các học viện đối tác tại Mỹ và Úc, chúng tôi đảm bảo mỗi học viên đều có cơ hội tiếp cận với hệ thống huấn luyện tiên tiến, môi trường chuyên nghiệp và cơ hội thực tập quốc tế.
Sau khi trở thành cơ phó, người phi công có thể tiếp tục tích lũy thêm kinh nghiệm và giờ bay (thường là 3.000–5.000 giờ) để thi tuyển lên vị trí cơ trưởng. Lộ trình này có thể mất từ 4 đến 10 năm tùy vào loại máy bay, hãng bay và cường độ khai thác cá nhân.
Trải nghiệm thực tế và chia sẻ từ Skylead
Tại Skylead, chúng tôi không chỉ giảng dạy lý thuyết hay tổ chức huấn luyện bay mô phỏng. Chúng tôi tin rằng những câu chuyện thật từ chính học viên sẽ truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất cho thế hệ tiếp theo.
Hiện nay, nhiều học viên tốt nghiệp từ Skylead đã và đang đảm nhiệm vai trò cơ phó tại các hãng hàng không trong nước như Vietjet Air, Bamboo Airways và Pacific Airlines. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của mô hình huấn luyện quốc tế mà chúng tôi áp dụng.
Một ví dụ tiêu biểu là học viên Nguyễn H.T – người hoàn tất chứng chỉ CPL (Commercial Pilot License) chỉ sau 18 tháng huấn luyện tại Mỹ thông qua chương trình liên kết với học viện Faithful Guardian Aviation (FGA). Ngay sau khi trở về Việt Nam, H.T đã trúng tuyển vào một hãng bay lớn và chính thức trở thành cơ phó sau đợt huấn luyện chuyển loại ngắn hạn.
Để học viên hiểu rõ hơn về môi trường làm việc thực tế, Skylead thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo định kỳ với sự tham gia của các cơ trưởng, cơ phó đang làm việc tại các hãng bay quốc tế. Tại đây, học viên có cơ hội giao lưu, đặt câu hỏi trực tiếp và nghe chia sẻ chân thực về hành trình trở thành phi công chuyên nghiệp, đặc biệt là vai trò cơ phó trong tổ bay hiện đại.
FAQs – Giải đáp nhanh
Cơ phó và cơ trưởng khác nhau ở điểm nào?
→ Cơ trưởng có quyền quyết định cuối cùng và chịu trách nhiệm chính, còn cơ phó hỗ trợ và có quyền điều khiển tương đương trong phạm vi cho phép.
Cơ phó có thể tự lái máy bay không?
→ Có, nếu được phân công là người lái chính (Pilot Flying – PF) trong chuyến bay đó.
Cơ phó có được lên làm cơ trưởng không?
→ Có, sau khi tích lũy đủ giờ bay (thường 3.000–5.000 giờ) và đạt tiêu chuẩn đánh giá của hãng hàng không.
