Tải FREE sách The Cambridge Handbook Of Romance Linguistics PDF

The Cambridge Handbook of Romance Linguistics (2022), do Adam Ledgeway và Martin Maiden biên tập, là một công trình học thuật đồ sộ, được thiết kế để cung cấp một cái nhìn toàn diện và cập nhật về ngôn ngữ học Lãng mạn (Romance Linguistics). Cuốn sách này không chỉ tổng hợp kiến thức hiện có mà còn định vị lại tầm quan trọng của ngữ liệu từ các ngôn ngữ Lãng mạn (bao gồm tiếng Tây Ban Nha, Pháp, Ý, Bồ Đào Nha, Rumani, Catalan, v.v.) đối với sự phát triển của lý thuyết ngôn ngữ hiện đại.

Theo các nhà biên tập, các ngôn ngữ và phương ngữ Lãng mạn tạo thành một “kho tàng dữ liệu ngôn ngữ học” có ý nghĩa sâu sắc. Dữ liệu từ các ngôn ngữ này đã đóng góp rộng rãi vào sự hiểu biết kinh nghiệm và lý thuyết hiện tại của chúng ta về các lĩnh vực như âm học (phonetics), âm vị học (phonology), hình thái học (morphology), cú pháp (syntax), ngữ nghĩa học (semantics), ngữ dụng học (pragmatics), xã hội ngôn ngữ học (sociolinguistics) và ngôn ngữ học lịch sử (historical linguistics). Mục tiêu cốt lõi của cuốn Sổ tay này là khám phá “những gì chúng ta có thể học hỏi về ngôn ngữ học từ việc nghiên cứu các ngôn ngữ Lãng mạn” và cách dữ liệu so sánh và lịch sử từ chúng có thể được áp dụng vào nghiên cứu ngôn ngữ học.

Cuốn sách nhấn mạnh sự “biến thể diatopic và diachronic” (biến thể theo không gian và theo thời gian) mà ngữ hệ Lãng mạn thể hiện, một sự đa dạng mà hiếm ngôn ngữ Tây phương nào có thể sánh được.

1. Phân tích Các Lĩnh vực Ngôn ngữ học Cốt lõi

Công trình này không chỉ là một cuốn sách giáo khoa, mà là một tập hợp các bài tiểu luận chuyên sâu từ các học giả hàng đầu thế giới, được tổ chức theo các phân ngành chính của ngôn ngữ học, mỗi phân ngành được mổ xẻ dưới góc độ Lãng mạn.

1.1. Âm vị học và Âm học (Phonology and Phonetics)

1. Hệ thống Nguyên âm và Phụ âm: Các ngôn ngữ Lãng mạn thể hiện sự đa dạng lớn về hệ thống âm vị. Cuốn sách chắc chắn sẽ đi sâu vào sự tiến hóa của hệ thống nguyên âm Latinh (10 nguyên âm) thành các hệ thống nguyên âm hiện đại (thường là 5, 7, hoặc 9 nguyên âm, với các biến thể như nguyên âm mũi trong tiếng Pháp và Bồ Đào Nha).
2. Hiện tượng Âm học Đặc biệt: Cuốn sách có khả năng thảo luận các hiện tượng âm học quan trọng, như sự tồn tại của “voicing” (sự rung dây thanh) trong các phụ âm, hay sự khác biệt về “vowel length” (độ dài nguyên âm) vẫn được giữ lại ở một số ngôn ngữ/phương ngữ (như Ý) so với sự mất đi ở các ngôn ngữ khác (như Pháp).
3. Hài hòa Nguyên âm (Vowel Harmony): Chỉ mục cuối sách có đề cập đến “Vowel Harmony”, một hiện tượng âm vị học mà nguyên âm của một âm tiết bị ảnh hưởng bởi nguyên âm của âm tiết khác. Sự xuất hiện của khái niệm này trong ngữ cảnh Lãng mạn (chủ yếu trong tiếng Rumani và các phương ngữ phía Nam Italia/Bồ Đào Nha) cho thấy mức độ chi tiết và chuyên sâu mà cuốn sách đạt tới, vượt ra ngoài các ngôn ngữ Lãng mạn tiêu chuẩn.

1.2. Hình thái học (Morphology)

1. Cấu trúc Từ và Tiến hóa: Hình thái học Lãng mạn là một lĩnh vực phong phú, đặc biệt trong việc nghiên cứu sự hình thành từ và biến tố. Cuốn sách sẽ xem xét cách thức các phụ tố (affixes) và các hình vị (morphemes) đã tiến hóa từ Latinh.
2. Biến tố Động từ: Trọng tâm lớn sẽ là hệ thống biến tố động từ cực kỳ phức tạp của các ngôn ngữ Lãng mạn (thì, thể, thức, ngôi). Ví dụ, tiếng Tây Ban Nha và Ý giữ lại các hình thái biến tố phong phú, trong khi tiếng Pháp đã phát triển các hình thức trợ động từ và phụ trợ (auxiliary verbs) phổ biến hơn.
3. Tiến hóa của Danh từ: Sự chuyển đổi từ hệ thống 6/7 cách (case) của Latinh sang hệ thống chỉ còn 2 cách (ví dụ: tiếng Rumani) hoặc không còn cách nào (hầu hết các ngôn ngữ khác) là một chủ đề lịch sử hình thái học quan trọng.

1.3. Cú pháp (Syntax)

1. Vị trí Thành phần Câu: Cú pháp là lĩnh vực mà dữ liệu Lãng mạn có đóng góp lớn nhất cho lý thuyết ngôn ngữ học (đặc biệt là Lý thuyết Tối giản/Chomsky). Cuốn sách chắc chắn sẽ thảo luận các vấn đề như vị trí thành phần câu và sự di chuyển cú pháp.
2. Hiện tượng V2 (Verb Second): Chỉ mục đề cập đến “Verb Second” hay V2 và “verb positions”. Hiện tượng V2 (động từ đứng ở vị trí thứ hai trong câu, bất kể thành phần nào mở đầu) là đặc trưng của nhiều ngôn ngữ German, nhưng sự tranh luận về việc liệu các ngôn ngữ Lãng mạn (đặc biệt là tiếng Ý/Tây Ban Nha cổ) có từng có hoặc có các tàn dư của cấu trúc V2 hay không là một chủ đề nóng trong ngôn ngữ học lịch sử Lãng mạn.
3. Di chuyển Động từ (Verb Movement): Khái niệm “verb-movement” là cốt lõi trong việc so sánh cú pháp giữa tiếng Pháp (động từ di chuyển cao hơn) và tiếng Tây Ban Nha/Ý (động từ có thể không di chuyển hoặc di chuyển khác đi) trong Lý thuyết Cú pháp.
4. Vị trí Chủ ngữ (Subject Position): Sách chắc chắn sẽ bao gồm vấn đề “null subject” (chủ ngữ trống/ẩn), một đặc điểm nổi bật của tiếng Ý, Tây Ban Nha, và Bồ Đào Nha, đối lập với tiếng Pháp, nơi chủ ngữ phải được hiển thị rõ ràng.

2. Các Lĩnh vực Ứng dụng và Lịch sử

Ngoài các phân ngành cốt lõi, cuốn sách còn mở rộng sang các lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng và xã hội ngôn ngữ học, đồng thời không quên nguồn gốc Latinh của ngữ hệ.

2.1. Ngôn ngữ học Lịch sử và Tiến hóa (Historical Linguistics)

1. Latinh Vulgar và Đa dạng Lãnh thổ: Ngữ hệ Lãng mạn là nghiên cứu điển hình về sự tiến hóa từ một ngôn ngữ mẹ (Latinh Vulgar) thành hàng trăm ngôn ngữ và phương ngữ con cái. Cuốn sách chắc chắn sẽ có các chương tập trung vào sự khác biệt ban đầu của Latinh ở các vùng Gaul (tiếng Pháp), Iberia (Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha), và Dacia (Rumani).
2. Phát triển Cú pháp Diachronic: Nghiên cứu về các “diachronic variation” là vô cùng quan trọng, giúp các nhà ngôn ngữ học theo dõi sự phát triển của các hiện tượng như sự mất đi của các cách thức (case), sự phát triển của mạo từ (article) từ các từ chỉ định Latinh.

2.2. Xã hội Ngôn ngữ học và Ngữ dụng học (Sociolinguistics and Pragmatics)

1. Biến thể Địa lý và Xã hội: Các ngôn ngữ Lãng mạn thể hiện “diatopic variation” (biến thể theo địa lý) chưa từng có. Từ tiếng Venetan và Venetian (phương ngữ Ý) đến tiếng Pháp, cuốn sách cung cấp ngữ liệu phong phú về các biến thể ngôn ngữ trong không gian.
2. Ngôn ngữ Học đường và Đô thị: Cuốn sách có thể bao gồm các nghiên cứu về các hiện tượng ngôn ngữ hiện đại, chẳng hạn như “verlan”, một hình thức tiếng lóng (argot) của tiếng Pháp được sử dụng phổ biến trong giới trẻ và văn hóa đô thị, thể hiện sự tương tác giữa ngôn ngữ và xã hội.
3. Ngữ dụng học: Vocative: Sự xuất hiện của “vocative” (hô cách) trong chỉ mục cho thấy sách đi sâu vào cách ngôn ngữ được sử dụng trong giao tiếp thực tế. Hô cách (chủ yếu được bảo tồn trong tiếng Rumani) là một hình thái ngữ pháp cho thấy cách ngôn ngữ biểu đạt sự xưng hô và tương tác xã hội.

3. Vai trò của Giáo trình đối với Lý thuyết Ngôn ngữ học

The Cambridge Handbook of Romance Linguistics không chỉ là một công cụ tham khảo mà còn là một luận thuyết về vai trò của ngữ liệu Lãng mạn trong việc định hình lý thuyết ngôn ngữ học.

3.1. Dữ liệu So sánh (Comparative Data)

1. Thách thức các Giả định Chung: Bằng cách so sánh các ngôn ngữ Lãng mạn khác nhau (ví dụ: sự khác biệt về vị trí tính từ trong tiếng Tây Ban Nha so với tiếng Pháp), cuốn sách thách thức các giả định phổ quát về cú pháp và hình thái học. Nó cho thấy rằng ngay cả những ngôn ngữ cùng nguồn gốc cũng có thể có các giải pháp ngữ pháp rất khác nhau.
2. Hiểu rõ Tinh thần Latinh: Việc nghiên cứu ngữ hệ Lãng mạn là cách tốt nhất để hiểu sâu về cách thức tiếng Latinh đã được tái cấu trúc thành các hệ thống ngữ pháp mới. Các mô hình ngữ âm lịch sử (như sự thay đổi âm thanh, sự đơn giản hóa) cung cấp các ví dụ sinh động về sự thay đổi ngôn ngữ.

3.2. Ngữ liệu Lịch sử (Diachronic Data)

1. Phòng thí nghiệm Thay đổi Ngôn ngữ: Ngữ liệu Lãng mạn là một “phòng thí nghiệm” hoàn hảo để nghiên cứu sự thay đổi ngôn ngữ. Sách cho phép theo dõi các tiến trình ngữ pháp diễn ra qua hàng nghìn năm, từ Latinh thành các ngôn ngữ hiện đại.
2. Nghiên cứu về Thất bại và Thành công: Cuốn sách có thể thảo luận về việc tại sao một số đặc điểm Latinh lại được bảo tồn ở một số ngôn ngữ (ví dụ: hệ thống phụ tố giàu có trong tiếng Rumani) và thất bại ở những ngôn ngữ khác (ví dụ: sự mất đi của hầu hết các phụ tố trong tiếng Pháp), qua đó làm rõ các cơ chế nội tại của sự thay đổi ngôn ngữ.

4. Cảm nhận về Giá trị Học thuật của Công trình

Là một người nghiên cứu và yêu thích ngôn ngữ học, tôi nhận thấy The Cambridge Handbook of Romance Linguistics là một công trình có giá trị học thuật vô song và là một đóng góp quan trọng cho lĩnh vực này.

4.1. Sự Toàn diện và Chuyên sâu

1. Phạm vi Bảo hiểm Rộng lớn: Cuốn sách không giới hạn ở “ngũ đại” (tiếng Pháp, Tây Ban Nha, Ý, Bồ Đào Nha, Rumani) mà còn mở rộng sang các phương ngữ và biến thể ít được nghiên cứu hơn, ví dụ như đề cập đến Venetan và các khái niệm chi tiết như Vowel Harmony. Sự toàn diện này cho phép người đọc có cái nhìn đầy đủ về sự đa dạng (biến thể diatopic) và chiều sâu lịch sử (biến thể diachronic) của ngữ hệ.
2. Kết nối Lý thuyết và Dữ liệu: Khả năng kết nối giữa dữ liệu ngôn ngữ phong phú của Lãng mạn với các khuôn khổ lý thuyết hiện đại (như cú pháp Tối giản, các mô hình hình thái học hiện đại) là điều khiến cuốn sách trở nên cần thiết. Nó không chỉ là một danh mục các sự kiện ngôn ngữ mà là một công cụ để kiểm tra và phát triển lý thuyết.

4.2. Tầm quan trọng đối với Cộng đồng Ngôn ngữ học

1. Tài liệu Tham khảo Thiết yếu: Đối với bất kỳ sinh viên, nghiên cứu sinh hay học giả nào làm việc trong các lĩnh vực ngôn ngữ học so sánh, cú pháp lịch sử, hoặc hình thái học, cuốn sách này trở thành tài liệu tham khảo thiết yếu. Nó tổng hợp kiến thức từ hàng chục học giả khác nhau thành một nguồn duy nhất, tiết kiệm thời gian và cung cấp cái nhìn tổng thể mà các bài báo đơn lẻ không thể có.
2. Thúc đẩy Nghiên cứu Tương lai: Bằng cách nêu bật những vấn đề còn gây tranh cãi (ví dụ: V2 trong Lãng mạn cổ), cuốn sách khuyến khích các nhà nghiên cứu trẻ tiếp tục khám phá những vùng đất ngôn ngữ học chưa được khai thác. Nó là một bản đồ dẫn đường cho các câu hỏi nghiên cứu mới.

4.3. Giá trị Cá nhân và Cảm hứng

1. Cơ hội Khám phá Biến thể: Điều tôi cảm thấy hứng thú nhất là sự chú trọng vào “diatopic and diachronic variation”. Đối với nhiều người, tiếng Pháp, Tây Ban Nha và Ý là toàn bộ ngữ hệ Lãng mạn. Cuốn Sổ tay này nhắc nhở chúng ta rằng sự đa dạng thực sự nằm ở các phương ngữ nhỏ hơn, ở các ngôn ngữ bị đe dọa, nơi các đặc điểm ngôn ngữ Latinh cổ được bảo tồn (như vocative hay vowel length), và ở những hình thức ngôn ngữ mới nổi (như verlan hay các biến thể xã hội ngôn ngữ).
2. Sự Thanh lịch trong Tính Hệ thống: Ngôn ngữ học Lãng mạn luôn thể hiện sự thanh lịch trong việc giải thích cách các hệ thống phức tạp tiến hóa từ một nguồn duy nhất. Cuốn sách này, với cấu trúc chặt chẽ và các đóng góp chuyên sâu về âm vị, hình thái, và cú pháp, tái khẳng định vẻ đẹp của sự thay đổi ngôn ngữ có hệ thống. Nó cho thấy cách các nguyên tắc cơ bản (như vị trí động từ V2 hoặc sự di chuyển từ verb-movement) hoạt động và biến đổi qua các ngữ cảnh địa lý và thời gian khác nhau.

5. Các Vấn đề Tiêu biểu về Tiến hóa và Hiện đại

Để đạt được sự phân tích sâu hơn, ta cần xem xét cách các khía cạnh lịch sử và hiện đại giao thoa trong cuốn sách.

5.1. Thách thức Hình thái học Latinh

1. Sự Sống sót của Tính Từ Vị Trí Trước: Trong tiếng Latinh, trật tự từ khá linh hoạt nhờ hệ thống cách. Khi hệ thống cách sụp đổ, trật tự từ cố định hơn. Cuốn sách sẽ xem xét tại sao tiếng Pháp có xu hướng đặt tính từ sau danh từ hơn so với tiếng Ý hoặc Tây Ban Nha, và vai trò của hình thái học trong việc điều chỉnh vị trí này.
2. Hình thái học Động từ: Các hình vị biến tố động từ (ví dụ: các hậu tố thì tương lai, thì điều kiện) trong các ngôn ngữ Lãng mạn hiện đại đều bắt nguồn từ các hình thức động từ Latinh kết hợp với động từ HABERE (có) hoặc ESSE (là). Sự phân tích chi tiết quá trình lịch sử này, một chuyên đề cốt lõi của Historical linguistics, chắc chắn được trình bày rõ ràng.

5.2. Biến thể Lãng mạn Ngoài Châu Âu

1. Sự Mở rộng Toàn cầu: Mặc dù tiếng Latinh là một ngôn ngữ Châu Âu, sự mở rộng thuộc địa đã tạo ra các biến thể Lãng mạn tại Châu Mỹ, Châu Phi và Châu Á (ví dụ: tiếng Tây Ban Nha ở Mexico, tiếng Bồ Đào Nha ở Brazil). Cuốn sách chắc chắn sẽ dành một phần để thảo luận về cách các biến thể này đã phát triển các đặc điểm diatopic độc đáo của riêng chúng (ví dụ: cách sử dụng đại từ nhân xưng ở Brazil so với Bồ Đào Nha).
2. Creole và Tiếp xúc Ngôn ngữ: Sự tiếp xúc giữa các ngôn ngữ Lãng mạn với các ngôn ngữ bản địa đã tạo ra nhiều ngôn ngữ Creole (ví dụ: Creole Haiti, Papiamento). Một công trình toàn diện như The Cambridge Handbook sẽ không thể bỏ qua vai trò của tiếng Lãng mạn trong các ngôn ngữ tiếp xúc và sự phát triển của chúng, đặc biệt là trong bối cảnh sociolinguistics.

6. Kết luận: Tầm nhìn cho Tương lai

The Cambridge Handbook of Romance Linguistics không chỉ là một cuốn sách lịch sử hay mô tả mà còn là một công cụ thiết kế tương lai. Bằng cách tập hợp những hiểu biết sâu sắc nhất về sự tiến hóa và đa dạng của ngữ hệ Lãng mạn, nó củng cố vị thế của ngữ liệu này là nền tảng cho việc kiểm tra và phát triển các lý thuyết ngôn ngữ học.

Sự tỉ mỉ trong việc bao gồm các chủ đề chuyên sâu như vowel length, Vowel Harmony và verlan, cùng với các khái niệm cú pháp trọng yếu như V2 và verb-movement, chứng minh rằng đây là một tác phẩm tham chiếu không thể thiếu. Nó là sự minh chứng rõ ràng cho tuyên bố của các nhà biên tập: các ngôn ngữ Lãng mạn là một “treasure trove” (kho tàng) mà các nhà ngôn ngữ học trên toàn thế giới phải tìm đến để làm phong phú thêm kiến thức “empirical and theoretical” của mình.

Công trình này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc và sự phân hóa của các ngôn ngữ hiện đại mà còn cung cấp một mô hình cho việc nghiên cứu sự thay đổi ngôn ngữ diachronic một cách có hệ thống, khiến nó trở thành một kiệt tác thực sự trong ngôn ngữ học.