02. Điểm yếu Scanning và Skimming mà DOL nhận ra
Khái niệm Scanning và Skimming
Skimming: Kỹ thuật lướt mắt đọc nhanh qua đoạn văn nhằm lấy được thông tin chính của đoạn. Khi skim, ta chỉ cần chú ý tới từ khóa quan trọng (keywords) và có thể bỏ qua những chi tiết phụ (Littlejohn & Hicks, 1996; Mohanand, 2013).
Scanning: Lướt mắt đọc nhanh để tìm kiếm thông tin cụ thể, ví dụ như một con số, tên riêng, ngày tháng,…
Điểm yếu của Scanning và Skimming
Nếu Skimming và Scanning thật sự “thần thánh” như vậy, tại sao rất nhiều học viên, đặc biệt là học viên Việt Nam vẫn không thể áp dụng hiệu quả chúng?
| Người bản xứ | Người phạm ít từ vựng như chúng ta |
|---|---|
| Vốn từ vựng siêu to khổng lồ, đọc nhanh lướt nhẹ vẫn tóm ý được văn bản (giống như người Việt đọc kênh 14 ạ). Chưa kể vốn từ đồng nghĩa lớn nên khi thông tin bị paraphrase (viết lại theo cách khác) thì vẫn tìm ra được. | Từ vựng ít, đọc một câu 10 chữ chắc hiểu được phần nửa. Chưa kể không có nhiều vốn từ đồng nghĩa nên chỉ cần thông tin paraphrase một tí là tìm không ra. |
| Rất vững cấu trúc ngữ pháp, câu phức tạp dài dòng cỡ nào đọc vẫn hiểu. | Cấu trúc ngữ pháp như căn nhà cấp 4. Gặp câu dài và phức tạp là chịu thua. |
Kết luận:
Skimming và Scanning không phù hợp với người có vốn từ vựng và ngữ pháp hạn chế, hay nói cách khác không phù hợp với đại đa số người Việt.
Ví dụ
Passage:
Cigarette smoke can exert a detrimental effect on the well-being of smokers.
Câu hỏi (True/False/Not Given):
Cigarette smoke can be damaging to smokers’ health.
A. True
B. False
C. Not given
Phân tích:
Học sinh khi thấy từ “damaging” trong câu hỏi sẽ muốn tìm thông tin này trong bài đọc. Tuy nhiên, từ này trong bài không được giữ nguyên mà đã được paraphrase thành “detrimental”.
- Nếu học viên có vốn từ vựng lớn đủ để biết “detrimental” và “damaging” là cùng một nghĩa → Chọn True.
- Nếu học viên có vốn từ hạn chế, không tìm ra được từ đồng nghĩa với “damaging” trong bài → Chọn Not Given.
Kinh nghiệm rút ra: Muốn skim/scan được thì phải có từ vựng.
Tuy nhiên, khi Skimming và Scanning được giới thiệu tới học viên, thường xuất hiện các vấn đề:
- Vấn đề thiếu từ vựng thường bị phớt lờ, dẫn đến việc học viên không thể áp dụng phương pháp này hiệu quả.
- Đây là lý do học sinh thường cảm thấy rối, thậm chí là nhức đầu khi phải đọc một bài mà trong đó có quá nhiều từ vựng lạ.
Câu hỏi:
Bạn có gặp phải những vấn đề tương tự với Skimming và Scanning không?
□ Có
□ Không
03. Sai lầm của Read word-by-word
Khái niệm Read word-by-word
Read word-by-word là cách đọc từ trái sang phải, dịch nghĩa từng từ và hiểu nghĩa của câu bằng cách ghép nghĩa từng từ riêng lẻ lại với nhau.
Điểm yếu của Read word-by-word
Reading word-by-word là tư duy đọc thường được áp dụng trong tiếng mẹ đẻ – vậy áp dụng sang đọc bài Reading tiếng Anh được không?
Câu trả lời là không, vì hai lý do sau:
- Giới hạn bởi vốn từ vựng:
Nation (2006) đã thực hiện một thí nghiệm liên quan đến kỹ năng đọc ngoại ngữ và đi đến kết luận: Với cách đọc word-by-word truyền thống, người đọc cần nắm được ít nhất 98% nghĩa của từ vựng nếu muốn đạt được cái gọi là “Reading Comprehension” (khả năng đọc hiểu). Sau đó, ông phân tích những từ vựng xuất hiện trong những văn bản đọc hiểu khác nhau và đưa ra kết luận: khả năng đọc hiểu đối với người học vốn từ lên đến tầm 36,000 từ đơn.
Nếu người đọc trung bình học 10 từ mỗi ngày, thời gian cần có để xây dựng vốn từ nêu trên là vào khoảng 3,600 ngày – hay nói cách khác là tầm trên 10 năm!
Chưa kể đến việc với bài thi IELTS (vốn dĩ là bài thi học thuật), việc đọc những văn bản có tính hàn lâm còn đòi hỏi thí sinh một vốn từ rộng và đa dạng hơn nữa. - Giới hạn bởi thời gian:
Ví dụ: 60 phút cho 3 bài đọc IELTS, chưa kể thời gian đọc và trả lời câu hỏi, cùng với thời gian chuyển tiếp đáp án vào phiếu trả lời.
Đây là lý do khiến đa số thí sinh áp dụng cách đọc này trong kỳ thi IELTS đều không đủ thời gian hoàn thành bài đọc.
04. Tư duy đọc đúng LinearThinking
Khái niệm LinearThinking
LinearThinking (tư duy tuyến tính) là phương pháp đọc hiểu dựa trên việc phân tích cấu trúc ngữ pháp và logic của câu văn thay vì chỉ dựa vào việc ghi nhớ từ vựng hay đoán nghĩa từng từ.
Phương pháp này giúp người đọc hiểu chính xác mối quan hệ giữa các phần trong câu, từ đó nắm được ý chính mà không cần dịch từng chữ.
LinearThinking tập trung vào 3 yếu tố:
- Phân tích cấu trúc ngữ pháp – xác định chủ ngữ, động từ chính, và các mệnh đề phụ.
- Nhận diện từ khóa logic – như “however”, “therefore”, “in contrast”… giúp hiểu quan hệ ý nghĩa giữa các câu.
- Tư duy theo dòng chảy ý nghĩa (linearity) – nghĩa là hiểu câu này dẫn đến câu kia như thế nào, không tách rời từng câu.
Vì sao LinearThinking giúp đọc hiểu hiệu quả hơn?
Phương pháp này khắc phục những điểm yếu cố hữu của người học Việt Nam khi đọc tiếng Anh:
- Không phụ thuộc vào vốn từ quá lớn:
LinearThinking cho phép người học hiểu ý tổng thể dựa trên cấu trúc và logic, dù có gặp từ mới.
→ Ví dụ: Khi thấy cấu trúc “Although A, B”, người đọc hiểu B là ý chính, dù không biết nghĩa chính xác của A. - Giúp nắm ý chính nhanh và chính xác hơn:
Thay vì phải lướt qua toàn đoạn để “đoán”, LinearThinking hướng người học tập trung vào mạch câu và từ khóa chuyển ý, từ đó rút ra thông tin đúng mà không bị lạc đề. - Phù hợp với bài thi IELTS Reading:
Bài đọc IELTS thường chứa nhiều câu dài, có cấu trúc phức tạp. Nếu đọc theo phương pháp tuyến tính, người học có thể:- Phân tách câu hiệu quả.
- Nắm ý chính mà không cần dịch.
- Định vị nhanh câu chứa thông tin cần thiết cho dạng True/False/Not Given hoặc Matching Headings.
Ví dụ minh họa
Câu gốc:
Although technology has made communication faster and easier, it has also led to a decrease in face-to-face interaction among people.
Phân tích LinearThinking:
- Mệnh đề phụ: Although technology has made communication faster and easier → nêu lợi ích.
- Mệnh đề chính: it has also led to a decrease in face-to-face interaction → nêu tác hại.
→ Ý chính của cả câu: Công nghệ dù mang lại lợi ích nhưng cũng khiến con người ít giao tiếp trực tiếp hơn.
Nếu đọc theo cách “word-by-word”, người học dễ bị sa vào dịch từng từ mà không nắm được mối quan hệ tương phản (although → but).
Ngược lại, LinearThinking giúp đọc nhanh, hiểu đúng trọng tâm mà không cần dịch hết.
Tác dụng của LinearThinking trong luyện IELTS Reading
- Tăng tốc độ đọc hiểu:
Vì không phải dịch từng từ, học viên hiểu được nghĩa toàn câu nhanh hơn nhiều. - Cải thiện khả năng xác định câu trả lời:
LinearThinking giúp nhận biết câu nào là trung tâm ý nghĩa của đoạn – thường chính là nơi chứa đáp án. - Tăng khả năng paraphrase:
Khi hiểu cấu trúc logic, học viên dễ nhận ra khi nào câu hỏi và bài đọc dùng hai cách khác nhau để diễn đạt cùng một ý. - Giảm cảm giác “quá tải từ vựng”:
Thay vì dừng lại tra từng từ, người học biết tập trung vào mạch ý để hiểu tổng thể.
Kết luận
LinearThinking không chỉ là một kỹ năng đọc, mà còn là phương pháp tư duy ngôn ngữ giúp:
- Hiểu bài đọc học thuật nhanh và chính xác.
- Tiết kiệm thời gian khi làm bài thi.
- Tăng điểm Reading một cách bền vững nhờ nắm được cốt lõi logic của ngôn ngữ.