Bạn có bao giờ tự hỏi an ninh hàng không đóng vai trò quan trọng như thế nào trong mỗi chuyến bay của chúng ta? Làm thế nào để ngành này đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hàng triệu hành khách mỗi ngày? Trong bài viết này, tôi sẽ cùng bạn đi sâu khám phá mọi khía cạnh của an ninh hàng không, từ định nghĩa, vai trò, nhiệm vụ cho đến cơ hội nghề nghiệp đầy hứa hẹn.

Tôi là Trần Tiến Đạt, người sáng lập và CEO của Học viện Thông tin Hàng không Quốc tế Skylead, đơn vị tiên phong đào tạo phi công thương mại chuẩn quốc tế tại Việt Nam. Với kinh nghiệm hợp tác cùng các học viện hàng không hàng đầu thế giới, tôi hy vọng những chia sẻ dưới đây sẽ mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện và hữu ích nhất về lĩnh vực này.

An ninh hàng không là gì?

An ninh hàng không là một lĩnh vực thiết yếu, đảm bảo sự an toàn và thông suốt cho mọi hoạt động bay. Theo Khoản 1 Điều 190 Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 2006, an ninh hàng không là việc sử dụng tổng hợp các biện pháp, nguồn nhân lực và trang thiết bị.

Mục đích là phòng ngừa, ngăn chặn và đối phó hiệu quả với các hành vi can thiệp bất hợp pháp vào hoạt động hàng không dân dụng. An ninh hàng không hướng tới bảo vệ an toàn tuyệt đối cho tàu bay, toàn bộ hành khách, tổ bay và những người làm việc, sinh sống dưới mặt đất trong khu vực ảnh hưởng của hoạt động hàng không.

Trong ngành hàng không dân dụng, an ninh là yếu tố then chốt. Nó không chỉ đơn thuần là việc kiểm soát mà còn là một hệ thống phức tạp bao gồm luật pháp, công nghệ và con người, hoạt động đồng bộ. Tầm quan trọng của an ninh hàng không được thể hiện rõ qua vai trò bảo vệ an ninh quốc gia và sự toàn vẹn lãnh thổ. Mọi yếu tố, từ con người đến cơ sở vật chất và tàu bay, đều được giám sát nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn tối đa trong mọi hoạt động tại sân bay.

Mục tiêu chính của an ninh hàng không là tạo ra một môi trường an toàn tuyệt đối. Điều này bao gồm việc bảo vệ tàu bay khỏi mọi mối đe dọa, đảm bảo an toàn cho hành khách và tổ bay trên mỗi chuyến đi, cùng với việc giữ gìn sự an toàn cho cộng đồng và cơ sở hạ tầng dưới mặt đất.

Để đạt được mục tiêu này, các quy trình tuyển dụng và đào tạo nhân sự trong ngành an ninh hàng không luôn được thực hiện một cách bài bản và nghiêm ngặt. Lực lượng an ninh luôn túc trực tại các cảng hàng không để kịp thời ngăn ngừa và ứng phó với mọi tình huống bất ngờ.

Nhiệm vụ và chức năng của lực lượng an ninh hàng không

Lực lượng an ninh hàng không đóng vai trò then chốt trong việc duy trì trật tự và an toàn cho toàn bộ hệ thống hàng không dân dụng. Họ là lực lượng chuyên trách, có chức năng thực hiện các biện pháp và cung cấp dịch vụ bảo đảm an ninh hàng không theo quy định pháp luật.

Chức năng chính của an ninh hàng không

Lực lượng an ninh hàng không tại Việt Nam có những chức năng quan trọng sau:

• Đảm bảo tính hợp pháp và an ninh quốc phòng: Lực lượng này có trách nhiệm duy trì an toàn trật tự xã hội và bảo vệ an ninh quốc phòng trong khu vực. Mọi hoạt động của họ tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật về an ninh quốc gia, công an nhân dân, quốc phòng và phòng chống khủng bố.
• Kiểm tra, soi chiếu nghiêm ngặt: Chức năng này bao gồm việc kiểm tra và soi chiếu tất cả hành khách, hành lý, hàng hóa, bưu phẩm, bưu kiện, suất ăn và các vật phẩm khác trước khi chúng được đưa vào khu vực cách ly, khu vực hạn chế hoặc lên tàu bay. Hoạt động giám sát được duy trì thường xuyên trên tàu bay, hành khách ra vào và hàng hóa. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu khả nghi hoặc nguy cơ uy hiếp an ninh hàng không, lực lượng an ninh có quyền lục soát và bắt giữ ngay lập tức nếu đối tượng có biểu hiện chống đối.
• Thiết lập khu vực cấm và khu vực hạn chế: Tại các cảng hàng không, lực lượng an ninh có chức năng thiết lập các vành đai, khu vực cấm hoặc hạn chế di chuyển. Điều này nhằm bảo vệ tàu bay, các trang thiết bị và công trình quan trọng khác trong sân bay.
• Kiểm tra chặt chẽ đối với nhân viên nội bộ: Để ngăn ngừa và phòng chống hiệu quả các âm mưu khủng bố hay đe dọa an ninh, lực lượng an ninh hàng không phải kiểm tra kỹ càng cả nội bộ nhân viên sân bay và các thành viên của chính lực lượng an ninh.
• Ngăn chặn vận chuyển vật phẩm cấm: Lực lượng an ninh có chức năng thi hành các biện pháp phòng ngừa và cấm triệt để việc chuyên chở hàng hóa bất hợp pháp hoặc các vật phẩm nằm trong danh mục cấm theo quy định của pháp luật.
• Thực thi lệnh cấm vận với hành khách gây rối: Lực lượng an ninh hàng không có quyền áp dụng lệnh cấm vận vĩnh viễn hoặc có thời hạn đối với những đối tượng có hành vi quấy rối, can thiệp bất hợp pháp vào hoạt động hàng không dân dụng.

Nhiệm vụ cụ thể của an ninh hàng không

Ngoài các chức năng trên, lực lượng an ninh hàng không còn thực hiện nhiều nhiệm vụ cụ thể:

• Thực thi biện pháp nghiệp vụ ngăn chặn can thiệp bất hợp pháp: Khi phát hiện các hành vi có dấu hiệu can thiệp bất hợp pháp vào hoạt động hàng không, lực lượng an ninh phải lập tức thực thi các biện pháp nghiệp vụ cần thiết. Đồng thời, họ có trách nhiệm bảo vệ hiện trường khi sự cố xảy ra.
• Đình chỉ chuyến bay khi có dấu hiệu uy hiếp: Các cơ quan thanh tra và giám đốc cảng vụ hàng không có quyền ra lệnh đình chỉ chuyến bay nếu phát hiện dấu hiệu ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh hàng không.
• Phối hợp với cơ quan chức năng xử lý các vấn đề an ninh: Lực lượng an ninh hàng không phải phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng khác để ngăn chặn hiệu quả các vấn đề liên quan đến rà phá bom mìn, kiểm soát dịch bệnh, và xử lý hàng hóa chứa vật phẩm nguy hiểm.
• Giữ người, tài sản khi có hành vi uy hiếp: Lực lượng an ninh hàng không có quyền giữ người, niêm phong và tạm giữ tài sản đối với những đối tượng có hành vi chống phá, không tuân thủ quy định, hoặc đe dọa an ninh sân bay.
• Quyền trấn áp và thu giữ tang vật: Trong trường hợp đối tượng có những hành vi can thiệp bất hợp pháp, chống đối hoặc quấy rối, lực lượng an ninh có quyền trấn áp và thu giữ tang vật ngay lập tức để bàn giao cho cơ quan chức năng mà không cần phải lập biên bản tại chỗ.

Lực lượng an ninh sân bay thuộc những đơn vị nào?

Trong lực lượng an ninh hàng không, công việc của nhân viên kiểm soát được phân chia thành ba nhóm chính, mỗi nhóm đảm nhiệm vai trò và trách nhiệm riêng biệt:

• Nhân viên kiểm soát an ninh: Đây là bộ phận chịu trách nhiệm chính trong việc giám sát an ninh tại các khu vực hạn chế của cảng hàng không. Họ duy trì vật tư, đảm bảo an toàn cho cơ sở vật chất tại sân bay. Nhiệm vụ của họ bao gồm tuần tra, canh gác và thiết lập vành đai sân bay để bảo đảm an ninh tuyệt đối cho các chuyến bay và mọi hoạt động khác diễn ra trong khu vực sân bay.
• Nhân viên soi chiếu: Bộ phận này có trách nhiệm khai thác các thiết bị soi chiếu an ninh đối với hành khách, hành lý và hàng hóa. Họ có vai trò ngăn chặn mọi hành vi mang các vật phẩm có tính chất nguy hiểm, có khả năng uy hiếp hoặc ảnh hưởng đến an ninh sân bay. Các khu vực bắt buộc phải kiểm tra soi chiếu an ninh bao gồm nhà ga hàng hóa, khu bảo dưỡng máy bay, nhà ga hành khách, khu chế biến thực phẩm và các điểm kiểm tra soi chiếu tăng cường.
• Nhân viên an ninh cơ động: Đây là lực lượng nòng cốt, trực tiếp thực thi các biện pháp để kiểm soát và đảm bảo an ninh sân bay. Họ có nhiệm vụ phòng ngừa và ứng phó kịp thời khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xảy ra. Lực lượng này cũng chịu trách nhiệm xử lý các trường hợp vi phạm an ninh hàng không theo đúng quy định đề ra.

Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không không chỉ thuộc về một đơn vị duy nhất. Họ là tổng hòa của nhiều đơn vị khác nhau, cùng phối hợp hoạt động để đảm bảo an ninh chung. Các đơn vị này bao gồm:

• Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không của các đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ bảo đảm an ninh hàng không.
• Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ không lưu.
• Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không của các doanh nghiệp chuyên sản xuất, bảo dưỡng, sửa chữa tàu bay và thiết bị tàu bay.
• Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không của các hãng hàng không Việt Nam và các doanh nghiệp kinh doanh hàng không chung.
• Lực lượng kiểm soát an ninh hàng không của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xăng dầu hàng không và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ suất ăn hàng không.

Việc tổ chức lại lực lượng an ninh hàng không cũng là một trong những yêu cầu trọng tâm. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ thị nâng cao năng lực công tác bảo đảm an ninh, an toàn hàng không. Theo đó, lực lượng kiểm soát an ninh hàng không phải có hệ thống tổ chức độc lập, hoạt động thống nhất, chuyên nghiệp. Điều này nhằm đảm bảo đủ năng lực thực hiện các biện pháp bảo đảm an ninh hàng không đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và phù hợp với pháp luật Việt Nam.

Cơ hội và tiềm năng nghề nghiệp trong ngành an ninh hàng không

Ngành an ninh hàng không đang mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho những ai đam mê và mong muốn gắn bó lâu dài. Trong bối cảnh ngành hàng không Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, với việc xây dựng thêm nhiều sân bay và nhà ga mới, nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này trở nên vô cùng lớn. Đơn cử, Sân bay Long Thành, một dự án trọng điểm quốc gia, đang có nhu cầu tuyển dụng quy mô lên tới hàng chục nghìn nhân lực, tạo ra tiềm năng việc làm rộng mở.

Với tính chất công việc đặc thù và vai trò quan trọng, ngành an ninh hàng không mang đến mức lương hấp dẫn cùng tiềm năng phát triển nghề nghiệp rõ ràng. Thu nhập trong ngành này thường dao động từ 15-20 triệu đồng mỗi tháng, và có thể cao hơn nữa, tùy thuộc vào vị trí, kinh nghiệm và năng lực chuyên môn của từng cá nhân. Điều này cho thấy sự đầu tư và coi trọng của ngành vào đội ngũ nhân sự, đặc biệt là những người trực tiếp đảm bảo an toàn cho các chuyến bay.

Yêu cầu và quy trình đào tạo nhân lực

Để trở thành một phần của lực lượng an ninh hàng không, các ứng viên cần đáp ứng những yêu cầu nghiêm ngặt về cả thể chất và tinh thần. Những tiêu chuẩn này được đặt ra nhằm đảm bảo chất lượng và khả năng thực hiện nhiệm vụ trong môi trường đặc thù của sân bay.

• Yêu cầu về chiều cao, sức khỏe, không hình xăm/sẹo lồi, không bệnh truyền nhiễm: Các tiêu chí cơ bản thường bao gồm chiều cao tối thiểu (ví dụ: nam từ 1m70 trở lên, nữ từ 1m60 trở lên). Sức khỏe tốt là điều kiện tiên quyết, không mắc các bệnh truyền nhiễm như viêm gan B. Đặc biệt, yêu cầu không có hình xăm hoặc sẹo lồi ở những vị trí dễ thấy cũng là một tiêu chí phổ biến. Ngành ưu tiên các bạn đã xuất ngũ hoặc công an nghĩa vụ vì họ có tính kỷ luật cao và tác phong chuyên nghiệp.
• Quy trình đào tạo và huấn luyện chuyên nghiệp: Nếu đạt các tiêu chuẩn sức khỏe và yêu cầu đầu vào, ứng viên sẽ tham gia vào quá trình đào tạo và huấn luyện bài bản. Các chương trình này thường được tổ chức trực tiếp tại các học viện chuyên ngành hoặc thông qua sự phối hợp đào tạo với các Học viện Hàng không uy tín. Nội dung đào tạo bao gồm kiến thức chuyên sâu về an ninh hàng không, các quy trình kiểm soát, kỹ năng đối phó khẩn cấp và sử dụng trang thiết bị hiện đại.

Các trường và cơ sở đào tạo ngành hàng không tại Việt Nam

Tại Việt Nam, nhiều cơ sở giáo dục đã và đang cung cấp các chương trình đào tạo liên quan đến ngành hàng không, mở ra cánh cửa cho những ai muốn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực này.

• Liệt kê các trường đại học, học viện, cao đẳng có đào tạo liên quan: Một số trường đại học tiêu biểu đào tạo kỹ sư hàng không hoặc các chuyên ngành liên quan bao gồm Đại học Bách khoa Hà Nội, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Học viện Phòng không – Không quân, Trường Sĩ quan Không quân, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM), Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), Học viện Hàng không Việt Nam và Trường Cao đẳng Quốc tế Kent. Các cơ sở này cung cấp nền tảng kiến thức vững chắc và kỹ năng thực hành cần thiết cho sinh viên.

Vị trí công việc sau khi tốt nghiệp

Sau khi hoàn thành chương trình đào tạo chuyên ngành an ninh hàng không, học viên có thể đảm nhiệm nhiều vị trí công việc quan trọng trong ngành, từ các vị trí trực tiếp tại sân bay đến các vai trò hỗ trợ và quản lý.

• Nhân viên an ninh tại cảng hàng không: Đây là vị trí phổ biến nhất, chịu trách nhiệm trực tiếp về an ninh tại các khu vực của sân bay.
• Kiểm soát viên, soi chiếu viên: Các vị trí này tập trung vào việc vận hành thiết bị soi chiếu, kiểm tra hành khách, hành lý, hàng hóa để phát hiện và ngăn chặn các vật phẩm nguy hiểm.
• Tham mưu về luật an ninh hàng không: Làm việc tại các doanh nghiệp hoặc cơ quan quản lý, cung cấp tư vấn và xây dựng chính sách liên quan đến an ninh hàng không.
• Kiểm soát viên không lưu, kỹ thuật viên radar: Dù không trực tiếp làm an ninh, những vị trí này có vai trò quan trọng trong việc quản lý không lưu và vận hành hệ thống radar, gián tiếp góp phần vào an toàn bay.
• Làm việc tại các tập đoàn, công ty hàng không trong và ngoài nước: Cơ hội làm việc tại các hãng hàng không, công ty cung cấp dịch vụ hàng không, hoặc các tổ chức quốc tế liên quan đến hàng không.

Các câu hỏi thường gặp về an ninh hàng không

An ninh hàng không khác gì an toàn hàng không?

An ninh hàng không tập trung vào việc bảo vệ ngành hàng không khỏi các hành vi can thiệp bất hợp pháp (ví dụ: khủng bố, phá hoại, cướp máy bay) do con người cố ý gây ra. Trong khi đó, an toàn hàng không (safety) liên quan đến việc ngăn ngừa tai nạn và sự cố do lỗi kỹ thuật, lỗi con người không cố ý, hoặc các yếu tố tự nhiên (ví dụ: hỏng hóc máy bay, thời tiết xấu).

Hành khách cần lưu ý gì khi qua cửa an ninh sân bay?

Hành khách cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về kiểm tra an ninh, cởi bỏ áo khoác, thắt lưng, đồng hồ, điện thoại, máy tính xách tay và các vật dụng kim loại đưa qua máy soi. Luôn giữ thái độ hợp tác và làm theo hướng dẫn của nhân viên an ninh.

Quy định về chất lỏng và vật phẩm cấm mang lên máy bay là gì?

Hầu hết các hãng hàng không đều áp dụng quy định hạn chế về chất lỏng trong hành lý xách tay (thường không quá 100ml mỗi chai và tổng cộng không quá 1 lít, đựng trong túi nhựa trong suốt). Các vật phẩm cấm bao gồm vũ khí, vật sắc nhọn, chất nổ, chất dễ cháy, hóa chất độc hại và một số đồ vật có khả năng gây nguy hiểm khác. Hành khách nên kiểm tra quy định cụ thể của từng hãng hàng không và sân bay trước chuyến đi.