- Giới Thiệu Chung về Tuyển Tập và Mục Tiêu Đánh Giá
1.1. Phạm vi và Đặc điểm Tài liệu
Tuyển tập này là một tổng hợp các đề thi Nói chính thức từ kỳ thi chọn Học sinh Giỏi (HSG) các cấp hoặc kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 Trung học Phổ thông (THPT) chuyên Anh tại một số tỉnh thành lớn của Việt Nam. Tài liệu này không chỉ bao gồm các câu hỏi và chủ đề mà còn cung cấp chi tiết Hướng dẫn Chấm Thực Hành Môn Tiếng Anh , đặc biệt là từ Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Đà Nẵng, Khóa thi HSG Lớp 9 năm học 2020-2021.
Mục tiêu chính của các đề thi này là đánh giá toàn diện 4 kỹ năng ngôn ngữ cốt lõi của thí sinh:
1.1.1. Khả năng Diễn đạt: Trình bày ý tưởng một cách trôi chảy và mạch lạc (Fluency & Coherence).
1.1.2. Độ chính xác Ngôn ngữ: Sử dụng ngữ pháp và cấu trúc câu chính xác và đa dạng (Grammatical Range & Accuracy).
1.1.3. Phát âm chuẩn: Phát âm đúng, rõ ràng, và ngữ điệu tự nhiên (Pronunciation).
1.1.4. Nội dung và Thông điệp: Mô tả rõ nội dung và đưa ra được thông điệp có ý nghĩa (Content).
1.2. Cấu trúc Đề thi Tiêu biểu (Ví dụ: Đà Nẵng 2020-2021)
Phần thi nói thường được chia thành 2 phần chính, với tổng điểm là 10 điểm (pts):
Phần I: Mô tả Tranh (PICTURE(S)): Chiếm tỷ trọng lớn nhất với 8 pts. Thí sinh được yêu cầu nói về 1 bức tranh/bộ tranh trong khoảng thời gian 2 minutes (phút).
Phần II: Trả lời Câu hỏi (QUESTIONS): Chiếm 2 pts. Thí sinh được hỏi 2 câu hỏi liên quan đến chủ đề tranh và phải trả lời trong khoảng 1 minute (phút).
- Phân Tích Chi Tiết Tiêu Chí Chấm Điểm (Rubrics)
Hệ thống chấm điểm được phân bổ chặt chẽ để đảm bảo tính khách quan và toàn diện, với mỗi tiêu chí có 2 pts.
2.1. Nội dung (Content – 2 pts)
Đây là tiêu chí cơ bản, yêu cầu thí sinh không chỉ nhận diện được hình ảnh mà còn phải mở rộng và tổng hợp ý.
Yêu cầu cốt lõi: Mô tả nội dung bức tranh theo tư duy cá nhân và đưa ra thông điệp liên quan đến chủ đề xã hội, văn hóa, giáo dục, hoặc môi trường.
Mức độ đánh giá: Khuyến khích thí sinh vượt qua mô tả bề mặt để đi sâu vào ý nghĩa và trách nhiệm cá nhân/cộng đồng (ví dụ: trách nhiệm bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi COVID-19 , ý thức bảo vệ môi trường ).
2.2. Độ trôi chảy và Mạch lạc (Fluency & Coherence – 2 pts)
Đây là tiêu chí đánh giá khả năng giao tiếp tự nhiên và có tổ chức của thí sinh.
Yêu cầu: Trình bày nội dung trôi chảy, mạch lạc. Thí sinh cần sử dụng từ nối (linkers) và các cụm từ chuyển ý hiệu quả để kết nối các ý tưởng thành một bài nói thống nhất.
Thang điểm:
Rất tốt: 2 đ.
Khá: 1.5 đ.
Đạt yêu cầu: 1 đ.
2.3. Phạm vi và Độ chính xác Ngữ pháp (Grammatical Range & Accuracy – 2 pts)
Tiêu chí này đánh giá khả năng sử dụng ngữ pháp phức tạp và chính xác, đồng thời tránh lặp lại cấu trúc.
Yêu cầu: Sử dụng đúng các cấu trúc câu và ngữ pháp. Quan trọng hơn, cần thể hiện sự đa dạng cấu trúc ngữ pháp, tránh lặp lại cùng một kiểu câu quá nhiều lần. Điều này có nghĩa là thí sinh cần kết hợp các loại câu khác nhau (câu đơn, câu ghép, câu phức, mệnh đề quan hệ, thể bị động, v.v.).
Thang điểm:
Rất tốt: 2 đ.
Khá: 1.5 đ.
Đạt yêu cầu: 1 đ.
2.4. Phát âm (Pronunciation – 2 pts)
Phát âm là yếu tố then chốt, bao gồm cả các yếu tố siêu ngôn ngữ (suprasegmental).
Yêu cầu: Thí sinh phát âm đúng từ, đồng thời có ngữ điệu chuẩn và tự nhiên như người bản xứ.
Thang điểm:
Rất tốt: 2 đ.
Khá: 1.5 đ.
Đạt yêu cầu: 1 đ.
2.5. Tiêu chí cho Phần Trả lời Câu hỏi (QUESTIONS – 2 pts)
Phần này yêu cầu thí sinh trả lời 2 câu hỏi, mỗi câu 1 đ.
Yêu cầu: Trả lời phải diễn đạt ý và triển khai ý một cách lưu loát.
Đối với câu hỏi Yes-No: Trả lời Yes hay No được 0.5 đ, và thí sinh phải bổ sung thêm ý (giải thích, ví dụ, mở rộng) để đạt thêm 0.5 đ còn lại, tức là 1 đ trọn vẹn.
- Phân Tích Chủ đề Mô tả Tranh và Câu hỏi Mở rộng (Đà Nẵng)
Đề thi Đà Nẵng Lớp 9 cung cấp 10 chủ đề mô tả tranh, phản ánh các vấn đề xã hội và giáo dục nóng hổi vào năm 2020-2021.
3.1. Tranh 1: Đại dịch COVID-19 và Giãn cách Xã hội
Nội dung: Yêu cầu nêu thông tin về đại dịch trên toàn cầu, tại Việt Nam/Đà Nẵng, tính nguy hiểm, cách bảo vệ bản thân và mọi người xung quanh, và tầm quan trọng của giãn cách xã hội (ví dụ: khoảng cách 1.5m).
Thông điệp: Ý thức và trách nhiệm bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi đại dịch.
Câu hỏi mở rộng:
Is social distancing during global pandemics very important? (Câu hỏi Yes-No, cần bổ sung lý do).
What must we do to protect ourselves and the public from COVID-19? (Câu hỏi Wh-, cần liệt kê và giải thích các hành động cụ thể).
3.2. Tranh 2: Đồ uống và Sức khỏe
Nội dung: Giới thiệu các loại nước uống được giới trẻ ưa thích (trà sữa, trà chanh) , nêu tác hại khi uống quá nhiều, đồng thời giới thiệu lợi ích của nước ép trái cây (nước cam).
Thông điệp: Khuyến khích uống nước ép trái cây để tăng sức đề kháng và có sức khỏe.
Câu hỏi mở rộng:
Do you enjoy drinking milk tea or fruit juice? Why? (Hỏi ý kiến cá nhân và yêu cầu giải thích).
Name some drinks teenagers should and should not have. (Yêu cầu kiến thức về dinh dưỡng và thói quen).
3.3. Tranh 3: Giải trí (Game Online vs. Đọc Sách)
Nội dung: Nói về các hoạt động giải trí phổ biến của trẻ em. So sánh lợi ích của đọc sách (mở mang tri thức) với chơi game online (giải trí).
Thông điệp: Hạn chế dành quá nhiều thời gian cho game online và thay vào đó nên đọc sách.
Câu hỏi mở rộng:
Do most teenagers like to play games online? Why?.
What will you do if your friend is addicted to computer games? (Hỏi về giải pháp và lời khuyên).
3.4. Tranh 4: Tết và Gìn giữ Truyền thống
Nội dung: Mô tả đường hoa Đà Nẵng dịp Tết Nguyên Đán, phong tục gói bánh chưng/bánh tét.
Thông điệp: Cần gìn giữ các truyền thống văn hóa của Việt Nam.
Câu hỏi mở rộng:
Do you get much lucky money at Tet?.
What do you often do on the first day of Tet? (Hỏi về phong tục cá nhân và gia đình).
3.5. Tranh 5: Chia sẻ Việc nhà
Nội dung: Mô tả các thành viên trong gia đình chia sẻ việc nhà.
Thông điệp: Cần có hành động cụ thể để chia sẻ công việc nhà, mọi người cần có trách nhiệm với gia đình, tùy thuộc vào lứa tuổi, giới tính.
Câu hỏi mở rộng:
What do you do to help your parents with the housework?.
Should all family members share the housework? Why or why not? (Hỏi về ý kiến và lập luận).
3.6. Tranh 6: Bảo vệ Môi trường và Phòng chống Thiên tai
Nội dung: Giới thiệu thiên tai (lũ lụt, sạt lở đất ở miền Trung), hoạt động trồng cây gây rừng, và các biện pháp phòng chống.
Thông điệp: Các hoạt động cần làm để bảo vệ môi trường.
Câu hỏi mở rộng:
Was your region struck by any devastating floods last year?.
What should we do to protect the environment? (Hỏi về giải pháp).
3.7. Tranh 7: An toàn Giao thông
Nội dung: Nói về học sinh vi phạm an toàn giao thông (đi xe máy điện hàng 2, 3, không đội mũ bảo hiểm), và các buổi tuyên truyền tại trường.
Thông điệp: Nêu ích lợi của việc tổ chức các buổi tọa đàm, các cuộc thi về an toàn giao thông nhằm nâng cao ý thức.
Câu hỏi mở rộng:
Are there any meetings about traffic safety in your school?.
Should we have to obey traffic regulations? Why?.
3.8. Tranh 8: Hoạt động Ngoại khóa
Nội dung: Giới thiệu các hoạt động ngoại khóa tại trường (rung chuông vàng, cắm trại, chương trình văn nghệ).
Thông điệp: Nêu được các ích lợi khi tham gia các hoạt động ngoại khóa, rèn thêm kỹ năng sống.
Câu hỏi mở rộng:
Have you ever taken part in an extra-curricular activity?.
What should you do to persuade your friends to take part in the schools’ extra-curricular activities? (Hỏi về kỹ năng thuyết phục).
3.9. Tranh 9: Tìm kiếm Thông tin (Thư viện vs. Internet)
Nội dung: Mô tả học sinh tìm kiếm thông tin/tài liệu qua đọc sách tại thư viện và sử dụng mạng Internet.
Thông điệp: Đưa ra kết luận hình thức nào phù hợp, hình thức nào tốt nhất để lấy thông tin nhanh và chính xác.
Câu hỏi mở rộng:
Do you like learning offline or online?.
How can we learn online effectively? (Hỏi về phương pháp học tập hiệu quả).
3.10. Tranh 10: Bạo lực Học đường và Tình bạn
Nội dung: Nói về tình trạng bạo lực học đường (học sinh đánh nhau), trái ngược với việc hình thành tình bạn thân thiết.
Thông điệp: Cần ngăn chặn bạo lực học đường, tạo ra môi trường lành mạnh, học sinh có mối quan hệ tốt, yêu thương giúp đỡ lẫn nhau.
- Tổng hợp Chủ đề Nói từ Các Tỉnh thành Khác
Các đề thi từ các tỉnh khác như Thừa Thiên Huế, Ninh Bình, và Lào Cai cung cấp một cái nhìn rộng hơn về các chủ đề Speaking ở cấp độ chuyên và HSG, thường là các câu hỏi mở về ý kiến và trải nghiệm cá nhân/xã hội.
4.1. Chủ đề từ Sở GD&ĐT Thừa Thiên Huế (Khóa 2020-2021)
Đề thi này dành cho Kỳ thi Tuyển sinh Lớp 10 THPT Chuyên Quốc Học, có tổng điểm 20 điểm, với 5 phút chuẩn bị và 3 phút trình bày cho mỗi câu hỏi. Các chủ đề được đánh số từ Question 01 đến Question 19, bao gồm:
4.1.1. Các vấn đề Cá nhân và Đời sống:
Mô tả điều gì đó làm để giảm căng thẳng (reduce stress) (Question 01).
Nói về hoạt động ngoài trời thường tham gia (Question 03).
Việc thường xuyên thăm thư viện trường (Question 05).
Điều thích nhất về trường học cũ (Question 09).
Việc muốn làm trong tương lai (Question 07).
4.1.2. Các vấn đề Xã hội và Công nghệ:
Sự khác biệt trong cách giải trí của thanh thiếu niên hiện nay so với quá khứ (Question 11).
Tác động tiêu cực của du lịch đối với môi trường (Question 13).
Ưu và nhược điểm của điện thoại di động (mobile phones) (Question 15).
Ý kiến về việc tài năng có phải là điều quan trọng nhất để thành công hay không (Question 19).
4.2. Chủ đề từ Sở GD&ĐT Ninh Bình (Năm học 2016-2017)
Đề thi Tuyển sinh Lớp 10 THPT Chuyên Ninh Bình yêu cầu 5 phút chuẩn bị và 2 phút nói. Các chủ đề tập trung vào các sự kiện và lối sống:
Nói về một bữa tiệc đã tham gia (Question 3).
Nói về những gì cần làm để giữ gìn sức khỏe (stay healthy) (Question 4).
4.3. Chủ đề từ Chuyên Anh Lào Cai
Phần SECTION V: SPEAKING cũng đưa ra các chủ đề đa dạng, tập trung vào kỹ năng thảo luận và lập luận:
Lợi ích của Internet (Topic 6).
Cách mọi người nên làm để bảo vệ môi trường (Topic 7).
Các vấn đề gặp phải khi học Tiếng Anh và cách khắc phục (Topic 8).
Lợi ích của TV (Topic 10).
- Tổng kết về Kỹ năng và Nội dung Trọng tâm
5.1. 3 Nhóm Chủ đề Lớn và Sự Đa dạng Ngữ cảnh
Tuyển tập đề thi cho thấy thí sinh phải chuẩn bị cho 3 nhóm chủ đề lớn:
5.1.1. Xã hội & Trách nhiệm: Bao gồm các vấn đề toàn cầu (COVID-19), môi trường (lũ lụt, bảo vệ môi trường, tác động của du lịch), và luật pháp (an toàn giao thông).
5.1.2. Lối sống & Sức khỏe: Tập trung vào thói quen cá nhân (đồ uống/thức ăn nhanh, game online/đọc sách), tâm lý (giảm stress), và thể chất (giữ sức khỏe).
5.1.3. Văn hóa & Giáo dục: Bao gồm các truyền thống (Tết), mối quan hệ gia đình (chia sẻ việc nhà), các vấn đề học đường (bạo lực, hoạt động ngoại khóa), và công nghệ trong học tập (online/offline, mobile phones).
5.2. Yêu cầu về Năng lực Ngôn ngữ Nâng cao
Các tiêu chí chấm điểm và chủ đề đều đòi hỏi thí sinh phải thể hiện năng lực ngôn ngữ ở mức độ cao, vượt trội so với giao tiếp thông thường.
5.2.1. Vận dụng Đa dạng: Cần vận dụng đa dạng cấu trúc ngữ pháp (ví dụ: các mệnh đề phức tạp, câu điều kiện, thể bị động) để đạt điểm tối đa ở tiêu chí Grammatical Range & Accuracy.
5.2.2. Khả năng Luận giải: Các câu hỏi mở rộng (Phần II) và các chủ đề tranh/đề thi khác đều yêu cầu thí sinh đưa ra ý kiến cá nhân, giải pháp, hoặc lời khuyên (ví dụ: What will you do if your friend is addicted…?, What should we do to protect the environment?).
5.2.3. Quản lý Thời gian Giao tiếp: Thí sinh phải chuẩn bị nhanh chóng (chỉ 2-5 phút tùy đề) và trình bày ngắn gọn, cô đọng (2-3 phút), cho thấy áp lực về việc sắp xếp ý tưởng và triển khai ngôn ngữ một cách tức thời, trôi chảy.
Tổng cộng, tuyển tập này là một tài liệu tham khảo có giá trị cao, không chỉ cung cấp các đề thi mà còn là Hướng dẫn Chấm chi tiết, giúp người học hiểu rõ kỳ vọng của giám khảo về 4 tiêu chí cốt lõi của một bài thi nói cấp độ chuyên sâu.